Arabíska
Arabíska (العربية) er semískt tungumál sem er upprunið á Arabíuskaganum, en breiddist yfir stærra svæði með útbreiðslu íslams og er nú talað víðast hvar alla leið frá Marokkó til Íraks. Arabíska er eitt helsta sameiningartákn fólks sem í dag kalla sig Araba sem eru mun fleiri en íbúar Arabíuskagans.
Arabísku má skipta í þrennt, klassíska arabísku (mál Kóransins), staðlaða nútímaarabísku sem er dregin af klassískri arabísku, og talaða arabísku sem til eru fjölmörg afbrigði af. Stöðluð nútímaarabíska er notuð í formlegu máli af flestum fjölmiðlum og í bókum nær alls staðar þar sem arabíska er töluð. Töluð arabíska skiptist hins vegar í margar mállýskur sem talaðar eru þvert yfir svæðið. Þær eru mjög misjafnar og skiljast jafnvel ekki af þeim sem tala aðrar mállýskur.
Ritmál
[breyta | breyta frumkóða]Arabíska er skrifuð frá hægri til vinstri með arabísku letri. Til dæmis er orðið „arabíska“ skrifað svona á arabísku: العربية. Arabískt letur er afkomandi nabateísks leturs sem var notað til að skrifa arameísku.[1]
Málfræði
[breyta | breyta frumkóða]Í arabísku er enginn óákveðinn greinir en ákveðni greinirinn er -al. Í talmálinu fellur ellið í ákveðna greininum oft brott en það er ætíð ritað.
Arabíska hefur tvö málfræðileg kyn, karlkyn og kvenkyn. Lýsingarorð eru eftirsett og beygjast eftir kyni og tölu. Fleirtölusetning nafnorða er almennt óregluleg í karlkyni en regluleg í kvenkyni. Tíu prósent karkyns nafnorða taka viðskeytið -ún í fleirtölu svo sem Múdarres („kennari“) - Múdarresún, Múhamí („lögmaður“) - Múhaníún, Múhandis („verkfræðingur“) - Múhandisún. Kvenkyns nafnorð taka almennt viðskeytið -at í fleirtölu. Sagnorð beygjast í persónum, tölum og kynjum. Sögnin „að vera“ er ekki til í nútið framsöguháttar þó hana mætti finna í fornmálinu. Þannig þýðir nahnú múslimí „við erum múslimar“.
Í arabísku beygjast sagnorð í þremur tölum: eintölu, fleirtölu og tvítölu.
Persónufornafn annarrar persónu beygist eftir kynjum. T. d. er „þú" ka, þegar talað er við karlmann, ft. kum, en í kvk. er „þú" ki og í ft. kunna.
Tölur
[breyta | breyta frumkóða]Þeir tölustafir (0 1 2 3 4 5 6 7 8 9) og það talnakerfi sem nú er notað um allan heim kom til Evrópu í gegnum arabísku og eru tölurnar því gjarnan kallaðar arabískar tölur. Í reynd eru þær upprunnar frá Indlandi og í arabísku eru tölurnar einmitt kallaðar „indverskar tölur“. Arabíska er rituð frá hægri til vinstri líkt og hebreska, en tölur eru aftur á móti ritaðar frá vinstri til hægri.
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ Gruendler, Beatrice, ritstjóri (2019). The development of the Arabic scripts: From the Nabatean era to the first Islamic century. Harvard Semitic Series. 43. bindi. Brill.